Xử kín xử hở

Đông Hà

Chỉ còn một tuần nữa là đến ngày nhà nước Việt Nam đưa tiến sĩ luật Cù Huy Hà Vũ ra tòa để truy tố ông với tội danh tuyên truyền nhằm lật đổ chính quyền.

Mặc dù chính quyền tuyên bố với báo chí đây là "phiên tòa xét xử công khai", nhưng đến nay thân nhân của tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ vẫn chưa nhận được giấy mời dự phiên tòa. Vợ ông Vũ bà Nguyễn Thị Dương Hà đã nhiều lần gửi giấy đến cho ông Nguyễn Hữu Chính, Chánh tòa Hình Sự Hà Nội và cũng là chủ tọa phiên tòa ông Vũ; bà Hà yêu cầu tòa thực thi đúng quyền lợi bị cáo khi để thân nhân họ tham dự. Nhưng ông Nguyễn Hữu Chính một mực làm ngơ trước đề nghị của bà Dương Hà.

Nhìn lại những vụ án mà tòa Việt Nam kêu là xét xử công khai, thì điều ngạc nhiên là khi mở cửa phòng xét xử đã đầy ắp người ở đâu đến trước. Những người khác muốn tham dự đều bị cảnh sát từ chối với lý do phòng giam đã "chật chỗ".

Còn những người có mặt tại tòa sẵn đó thì sao? Thường họ là những đảng viên về hưu, cựu chiến binh được huy động đến tòa ngồi để chiếm chỗ. Những người này đều được chỉ định từ trước và tất nhiên có thù lao để ngồi đóng vai khán giả trong tòa.

Vì "không đủ chỗ" như vậy, các phóng viên quốc tế dù đến sớm cách mấy cũng phải ngồi phòng riêng để theo dõi phiên tòa qua màn hình trực tiếp. Điều đặc biệt là đến phần chủ tọa chất vấn, viện kiểm sát luận tội thì âm thanh và hình ảnh rõ nét. Nhưng đến phần bị cáo, luật sư tranh luận, phản bác thì âm thanh và hình ảnh nhiễu không nghe được gì. Điều này xảy ra ở những phiên tòa cụ thể như vụ Linh mục Nguyễn Văn Lý, nhóm giáo dân Thái Hà, nhóm những nhà đấu tranh dân chủ Hải Phòng… và nhiều vụ án có tính chất tương tự.

Bưng bít bên ngoài xã hội đã đành. Bên trong một tòa án đã được be bờ đến thế mà hy vọng cuối cùng của bị cáo được nói lời biện hộ cũng bị bưng bít nốt. Khi quá sợ công lý và sự thật lộ mặt ra, chủ tọa phiên tòa còn làm thay cả viện kiểm sát trong khâu buộc tội bị cáo. Và khi 2 vai nhập một như thế thì lấy đâu ra phần tranh luận công bằng. Cứ mỗi lần đuối lý, chủ tọa lại dùng quyền của mình cắt ngang, không cho bị cáo giải bày tiếp, hay lại quay sang chất vấn về một tội khác nhằm đánh lạc hướng vấn đề mình đuối lý. Tại nhiều phiên tòa chủ tọa sẵng giọng hỏi luôn mồm: "bị cáo thấy tội chưa, bị cáo nhận tội chưa, tội bị cáo là thế đấy". Còn viện kiểm sát chỉ ngồi vểnh râu nhàn nhã vì mọi sự được chủ tọa làm hộ hết rồi.

Hầu hết thời gian của tòa là để đọc cáo trạng. Các cáo trạng đều dài lê thê, bao luôn hầu hết các tình tiết điều tra. Với nhiều điều bị cáo buộc như thế nhưng khi tới phần tranh luận thì chỉ mươi phút là đã xong hết như đã nói ở trên. Dường như tố tụng ở Việt Nam ta, ăn nhau là ở cái cáo trạng. Và cáo trạng hay kết luận thì do cơ quan điều tra đã làm hộ hết cho tòa. Vì vậy, công việc duy nhất của tòa là đóng kịch, đọc lê thê cho hết thì giờ, và kết thúc cho nhanh những bản án định sẵn do phía công an "đề nghị".

Ngay chính nhiều nhân viên của tòa án Việt Nam còn ngao ngán cho nghề nghiệp của mình khi nói: "Ở Việt Nam, Bộ Chính Trị là to nhất, đứng trên cả pháp luật. Mà ở đấy có mấy ông công an. Còn bên tòa án thì có được ông nào ngồi trong Bộ Chính Trị đâu. Thế thì lấy đâu ra sức mạnh độc lập của tòa án?"

Riêng các vụ án liên quan đến loại trọng tội như xâm phạm an ninh quốc gia, tuyên truyền chống phá chế độ, lật đổ chính quyền, tức những vụ phức tạp cần phải tranh luận chi tiết về bằng chứng, động cơ, hành động, mức thiệt hại, v.v..., thì các phiên tòa xử các vụ án ấy lại càng ngắn. Có khi chỉ vài tiếng đồng hồ, mà trong đó phần giới thiệu thủ tục, nhân thân, cáo trạng chiếm hết ¾ thời gian rồi. Và đó cũng là bằng chứng cho thấy những bản án đã được định sẵn từ trước. Vì chẳng có tòa án đúng nghĩa nào trên thế giới có thể kết luận về tội trong vòng dăm ba phút tranh luận như thế nổi, dù chỉ là những tội nhỏ như vi phạm luật giao thông.

Trong vụ án tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ sắp tới, sẽ có đến 5 luật sư tham gia. Bản thân ông Vũ cũng là một tiến sĩ luật, có trình độ lý luận chặt chẽ và khoa học. Với một phiên tòa công bằng và với tội danh lớn như thế, ít nhất phần tranh luận không thể dưới một tuần lễ để làm rõ từng luận điểm. Nhưng cho đến nay, chưa có luật sư nào nghĩ rằng phiên tòa sẽ kéo dài quá một ngày.

Với mỗi lần biến tòa án thành trò hề như thế, lãnh đạo Đảng và nhà nước lại tiếp tục đánh rớt lớp phần cuối cùng trên khuôn mặt đang lở từng mảng, để lộ ra thứ bản chất dối trá và đê tiện ngày càng rõ.

Người dân đang xôn xao: dù XỬ KÍN như vụ các quan chức mua dâm ở Hà Giang, hay XỬ HỞ như đối với tiếng nói lương tâm Cù Huy Hà Vũ, lãnh đạo Đảng đều đang rất "hở hang" về bản chất của họ trước mắt toàn dân và thế giới.